Nazywanie wina „wytrawnym” jest jednym z pierwszych określeń, którego większość z nas uczy się w kontekście mówienia o winie, ale określanie wina jako wytrawne jest także zwrotem najczęściej nadużywanym.
Powodem, dla którego termin „wytrawne” jest nadużywany jest fakt, że powszechnie używa się tego słowa do opisu cech sensorycznych wina, mimo że cechy te nie odpowiadają znaczeniu tego terminu. Tymczasem wino wytrawne to po prostu takie, które jest przeciwieństwem wina słodkiego. „Wytrawne” oznacza więc jak bardzo... niesłodkie jest wino.
Skąd cukier w winie?
Winogrona zawierają cukier owocowy (fruktozę i glukozę), które są pokarmem dla drożdży. Drożdże podczas procesu fermentacji żywią się cukrami, wydzielając jako produkt uboczny alkohol etylowy. Kiedy drożdże są w stanie zjeść cały cukier powstaje wino wytrawne – o małej zawartości cukru resztkowego i wyższym alkoholu. Proces ten może zostać przerwany przez interwencję winiarza. Wtedy większa część cukru pozostaje w winie, a alkohol jest niższy. Dobrym przykładem mogą być niemieckie rieslingi, które gdy są słodkie lub półsłodkie mają często alkohol na poziomie 8-10%, a gdy robi się z nich wino wytrawne alkohol wynosi 10-12,5%.
Co z tą nazwą?
Zostawiając na chwilę kwestie definicyjne warto zwrócić uwagę na aspekt samej nazwy. Otóż okazuje się, że język polski stanowi w tej kwestii nie lada wyjątek. Wszystkie pozostałe języki świata określają wina wytrawne mianem „suchych”! I to nie tylko w krajach stricte winiarskich jak Francja, Włochy czy Niemcy, lecz także w słowiańskich jak Rosja czy Słowacja, gdzie produkcja wina nie jest podstawą gospodarki rolnej. Ta dosłowna suchość odwołuje się do braku słodyczy rzecz jasna, ale jeszcze precyzyjniej do wysuszającego działania garbników, obecnych w czerwonych winach wytrawnych. Proste. Wyjątkowość i bogactwo naszego języka są piękne, ale w tym przypadku wydają się niekorzystne. Nie dość, że słowo „wytrawny” nie przynosi tak prostego skojarzenia jak „suchy”, to jeszcze przesuwa odniesienie w niebezpieczną stronę elitarności i wyjątkowości. Mówimy „wytrawny znawca” sugerując, że wino też dostępne tylko dla wybranych. A przecież tak nie jest! Wytrawne ma różne oblicza, każdy może znaleźć takie, które mu odpowiada. Nie będąc ani ekspertem, ani koneserem.
Wino wytrawne, a przepisy prawa
To czy pijemy wino wytrawne jest kwestią obiektywną i nie dotyczy żadnych innych walorów smakowych poza zawartością w winie cukru. Zawartość tę określają zresztą przepisy, w przypadku większości win europejskich określane przez Unię Europejską. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej 607/2009 wino wytrawne to takie, którego poziom cukru nie przekracza 4 g/l lub 9 g/l pod warunkiem, że całkowita kwasowość wyrażona w gramach kwasu winowego na litr wynosi nie więcej niż 2 g poniżej zawartości cukru resztkowego. Zaznaczyć jednak trzeba, że regulacja ta nie dotyczy win musujących, oraz że istnieją apelacje winiarskie, w których z różnych względów dopuszcza się nazywanie wina wytrawnym, mimo wyższej zawartości cukru. Tak jest np. z winami włoskimi z DOC Valpoliclela czy niezwykle w Polsce popularnym DOC Primitivo di Manduria, które może być określane jako wytrawne aż do 18 g/l cukru.
Dlaczego niektóre wina wytrawne wydają się bardziej wytrawne od innych?
No dobrze, wiemy już, że poziom wytrawności wina to nic innego jak poziom cukru resztkowego w nim zawarty. Dlaczego więc w obrębie samych win wytrawnych, o zbliżonej zawartości cukru jedne odbieramy jako bardziej wytrawne od innych? Zarówno eksperci zajmujący się tematyką wina, jak i naukowcy badający żywność twierdzą, że wpływają na to trzy kluczowe elementy: poziom tanin, kwasowość oraz aromat wina. Taniny, a więc zawarte w czerwonym winie polifenole, odpowiadają za odczuwanie suchości na podniebieniu, dziąsłach i języku, a także za uczucie charakterystycznej goryczki. Co ciekawe, jeśli chodzi o taninę, to niektórzy ludzie mają na nią wyższą wrażliwość ze względu na ilość białek naturalnie występujących w ślinie. Osoby z większą ilością białka w ślinie nie odczuwają wysuszającego działania garbników tak bardzo, jak osoby które mają go mniej.
Każde wino ma także określony poziom kwasowości. Kwasowość stanowi przeciwwagę dla słodyczy, dlatego też wina o wyższej kwasowości, mogą być odbierane jako bardziej wytrawne. Jeśli jej poziom jest wysoki, winiarz może zdecydować się na pozostawienie w winie nieco większej ilości cukru resztkowego w celu złagodzenia uczucia kwaśności wina.
Na nasze postrzeganie słodyczy wpływa także zmysł węchu. Wino o intensywnym, słodkawym aromacie będzie odbierane jako mniej wytrawne. Przykładem takich aromatycznych odmian mogą być riesling, gewurztraminer czy muscat, zwany na Węgrzech sargamuskotaly występujące w pełnym przekroju wytrawności od win wytrawnych po wina słodkie.
A czy dobre wino wytrawne będzie droższe od jego słodszego odpowiednika? Poziom wytrawności wina zasadniczo nie wpływa na jego cenę. Dopóki nie mówimy o szlachetnych winach słodkich, dopóty sam poziom cukru nie będzie grał roli w ustalaniu ceny wina.
Bez względu na to, który rodzaj wina jest naszym ulubionym, pamiętajmy aby pić odpowiedzialnie!
